سَخَّرَ لَکُمُ
یکی از عبارات قابل تامل در قرآن عبارت « سَخَّرَ لَکُمُ » می باشد این فعل به معنی مُسَخَّر کردن ، رام کردن ، در خدمت آوردن ، کار بی مزد کردن ، خوار و زبون کردن می باشد . آیاتی که این فعل در آنها بکار برده شده را میتوان به دو دسته تقسیم کرد : دسته اول آیاتی است که خداوند در آنها پدیده هایی را نام میبرد که در تسخیر خداوند است مانند خورشید ، ماه و ستارگان :
● و خورشید و ماه و ستارگان به فرمان او مسخر شده اند
● خدا کسى است که آسمانها را بدون ستونهایى که آنها را ببینید برافراشت آنگاه بر عرش استیلا یافت و خورشید و ماه را مسخر گردانید
● و اگر از ایشان بپرسى چه کسى آسمانها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را مسخر کرده حتما خواهند گفت الله
● آیا ندیدهاى که خدا شب را در روز درمى آورد و روز را در شب درمى آورد و آفتاب و ماه را تسخیر کرده [که] هر یک تا وقت معلومى روانند
● آسمانها و زمین را به حق آفرید شب را به روز درمىپیچد و روز را به شب درمىپیچد و آفتاب و ماه را تسخیر کرد هر کدام تا مدتى معین روانند
● و ستارگان به فرمان او مسخر شده اند مسلما در این براى مردمى که تعقل مىکنند نشانه هاست
دسته دوم آیاتی هستند که خداوند در آنها به پدیده هایی اشاره میکند که آنها را برای انسان رام کرده و در خدمت انسانها قرار داده است :
● و کشتى را براى شما رام گردانید تا به فرمان او در دریا روان شود و رودها را براى شما مسخر کرد
● و اوست کسى که دریا را مسخر گردانید تا از آن گوشت تازه بخورید و زیورهایی که آن را مىپوشید از آن بیرون آورید
● و کوهها و پرندگان را با داوود مسخر ساختیم و پرندگان به نیایش واداشتیم
● و شتران فربه را براى شما از شعایر خدا قرار دادیم ... این گونه آنها را براى شما رام کردیم امید که شکرگزار باشید
● ما کوهها را با او [داود] مسخر ساختیم [که] شامگاهان و بامدادان خداوند را نیایش مىکردند
● پس باد را در مسخر او [سلیمان] قرار دادیم که هر جا تصمیم مىگرفت به فرمان او نرم روان مىشد
● تا بر پشت آن[چهارپایان] قرار گیرید پس چون بر آن برنشستید نعمت پروردگار خود را یاد کنید و بگویید پاک است کسى که این را براى ما رام کرد و ما را یاراى آن نبود
● خدا همان کسى است که دریا را برای شما رام گردانید تا کشتیها در آن به فرمانش روان شوند
● آیا ندیده اى که خدا آنچه را در زمین است را مسخر شما گردانید
● شب و روز و خورشید و ماه را براى شما رام گردانید
● و خورشید و ماه را که پیوسته روانند براى شما رام گردانید و شب و روز را مسخر شما ساخت
● آیا ندانسته اید که خدا آنچه را که در آسمانها و آنچه را که در زمین است مسخر شما ساخته
● و آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمین است مسخر شما قرار داد
با دقت در آیاتی که در آنها عبارت « سَخَّرَ لَکُمُ » بکار رفته علاوه بر اینکه به جایگاه ویژه انسان در عالم هستی پی میبریم نکته بسیار مهم دیگری آشکار میشود :
نکته این است که بعضی از موارد گفته شده به نحوی محقق شده و برای ما قابل درک است از قبیل تسلط انسان بر کشتی ها، دریاها ، حیوانات اهلی، رودخانه ها و برخی از آنچه در زمین است .اما در چند آیه آخری خداوند به حقیقتی بزرگ اشاره میکند که هنوز محقق نشده و از جمله پیشگویی های قرآن است .
در واقع طبق فرمایش قرآن هر آنچه در آسمانهای هفت گانه و زمین وجود دارد برای انسان قابل دست یابی ، قابل بهره برداری ، فرمانپذیر ، قابل شناخت ، قابل سیر مادی و معنوی می باشد. اما در مقطع زمانی کنونی که تکنولوژی در اوج خود میباشد هنوز انسان حتی نتوانسته به نزدیکترین سیارات هم مسافرت کند تا چه رسد به آنچه در آسمان و زمین است .
انسان مقهور و مغلوب بسیاری از حوادث طبیعی می باشد چه رسد به اینکه خورشید و ماه را در خدمت خود در آورد. از این آیه میتوان فهمید که چه جایگاه عظیمی در انتظار انسان است ولی انسانها به این جایگاه توجهی ندارند .
آیات دسته اول :
(اعراف-54) إِنَّ رَبَّکُمُ اللّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْشِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ یَطْلُبُهُ حَثِیثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ تَبَارَکَ اللّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ
در حقیقت پروردگار شما آن خدایى است که آسمانها و زمین را در شش روز آفرید سپس بر عرش [جهاندارى] استیلا یافت روز را به شب که شتابان آن را مى طلبد مىپوشاند و [نیز] خورشید و ماه و ستارگان را که به فرمان او رام شده اند [پدید آورد] آگاه باش که [عالم] خلق و امر از آن اوست فرخنده خدایى است پروردگار جهانیان
(رعد-2) اللّهُ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لأَجَلٍ مُّسَمًّی یُدَبِّرُ الأَمْرَ یُفَصِّلُ الآیَاتِ لَعَلَّکُم بِلِقَاء رَبِّکُمْ تُوقِنُونَ
خدا [همان] کسى است که آسمانها را بدون ستونهایى که آنها را ببینید برافراشت آنگاه بر عرش استیلا یافت و خورشید و ماه را رام گردانید هر کدام براى مدتى معین به سیر خود ادامه مى دهند [خداوند] در کار [آفرینش] تدبیر مىکند و آیات [خود] را به روشنى بیان می نماید امید که شما به لقاى پروردگارتان یقین حاصل کنید
(عنکبوت-61) وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّی یُؤْفَکُونَ
و اگر از ایشان بپرسى چه کسى آسمانها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را [چنین] رام کرده است حتما خواهند گفت الله پس چگونه [از حق] بازگردانیده مىشوند
(لقمان-29) أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی إِلَی أَجَلٍ مُّسَمًّی وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
آیا ندیدهاى که خدا شب را در روز درمى آورد و روز را [نیز] در شب درمی آورد و آفتاب و ماه را تسخیر کرده است [که] هر یک تا وقت معلومى روانند و [نیز] خدا به آنچه مى کنید آگاه است
(فاطر-13) یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُّسَمًّی ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ لَهُ الْمُلْکُ وَالَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا یَمْلِکُونَ مِن قِطْمِیرٍ
شب را به روز درمىآورد و روز را به شب درمى آورد و آفتاب و ماه را تسخیر کرده است [که] هر یک تا هنگامى معین روانند این است خدا پروردگار شما فرمانروایى از آن اوست و کسانى را که بجز او مى خوانید مالک پوست هسته خرمایى [هم] نیستند
(زمر-5) خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ یُکَوِّرُ اللَّیْلَ عَلَی النَّهَارِ وَیُکَوِّرُ النَّهَارَ عَلَی اللَّیْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّی أَلَا هُوَ الْعَزِیزُ الْغَفَّارُ
آسمانها و زمین را به حق آفرید شب را به روز در مى پیچد و روز را به شب درمى پیچد و آفتاب و ماه را تسخیر کرد هر کدام تا مدتى معین روانند آگاه باش که او همان شکست ناپذیر آمرزنده است
(نحل-12) وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
و شب و روز و خورشید و ماه را براى شما رام گردانید و ستارگان به فرمان او مسخر شده اند مسلما در این [امور] براى مردمى که تعقل مى کنند نشانه هاست
آیات دسته دوم :
(ابراهیم-32) اللّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّکُمْ وَسَخَّرَ لَکُمُ الْفُلْکَ لِتَجْرِیَ فِی الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَکُمُ الأَنْهَارَ
خداست که آسمانها و زمین را آفرید و از آسمان آبى فرستاد و به وسیله آن از میوه ها براى شما روزى بیرون آورد و کشتى را براى شما رام گردانید تا به فرمان او در دریا روان شود و رودها را براى شما مسخر کرد
(ابراهیم-33) وَسَخَّر لَکُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَآئِبَینَ وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ
و خورشید و ماه را که پیوسته روانند براى شما رام گردانید و شب و روز را [نیز] مسخر شما ساخت
(نحل-12) وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
و شب و روز و خورشید و ماه را براى شما رام گردانید و ستارگان به فرمان او مسخر شده اند مسلما در این [امور] براى مردمى که تعقل مىکنند نشانه هاست
(نحل-14) وَهُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُواْ مِنْهُ لَحْمًا طَرِیًّا وَتَسْتَخْرِجُواْ مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَی الْفُلْکَ مَوَاخِرَ فِیهِ وَلِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
و اوست کسى که دریا را مسخر گردانید تا از آن گوشت تازه بخورید و پیرایهاى که آن را مى پوشید از آن بیرون آورید و کشتیها را در آن شکافنده [آب] مى بینى و تا از فضل او بجویید و باشد که شما شکر گزارید
(انبیاء-79) فَفَهَّمْنَاهَا سُلَیْمَانَ وَکُلًّا آتَیْنَا حُکْمًا وَعِلْمًا وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ یُسَبِّحْنَ وَالطَّیْرَ وَکُنَّا فَاعِلِینَ
پس آن [داورى] را به سلیمان فهماندیم و به هر یک [از آن دو] حکمت و دانش عطا کردیم و کوهها را با داوود و پرندگان به نیایش واداشتیم و ما کننده [این کار] بودیم
(حج-36) وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَکُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فِیهَا خَیْرٌ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ کَذَلِکَ سَخَّرْنَاهَا لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
و شتران فربه را براى شما از [جمله] شعایر خدا قرار دادیم در آنها براى شما خیر است پس نام خدا را بر آنها در حالى که برپاى ایستاده اند ببرید و چون به پهلو درغلتیدند از آنها بخورید و به تنگدست [سائل] و به بینوا [ى غیر سائل] بخورانید این گونه آنها را براى شما رام کردیم امید که شکرگزار باشید
(حج-37) لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِن یَنَالُهُ التَّقْوَی مِنکُمْ کَذَلِکَ سَخَّرَهَا لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ
هرگز [نه] گوشتهاى آنها و نه خونهایشان به خدا نخواهد رسید ولى [این] تقواى شماست که به او مىرسد این گونه [خداوند] آنها را براى شما رام کرد تا خدا را به پاس آنکه شما را هدایت نموده به بزرگى یاد کنید و نیکوکاران را مژده ده
(ص-18) إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ یُسَبِّحْنَ بِالْعَشِیِّ وَالْإِشْرَاقِ
ما کوهها را با او مسخر ساختیم [که] شامگاهان و بامدادان خداوند را نیایش مىکردند
(ص-36) فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ رُخَاء حَیْثُ أَصَابَ
پس باد را در اختیار او قرار دادیم که هر جا تصمیم مىگرفت به فرمان او نرم روان مىشد
(زخرف-13) لِتَسْتَوُوا عَلَی ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْکُرُوا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ إِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَتَقُولُوا سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ
تا بر پشت آن[ها] قرار گیرید پس چون بر آن[ها] برنشستید نعمت پروردگار خود را یاد کنید و بگویید پاک است کسى که این را براى ما رام کرد و[گرنه] ما را یاراى [رام ساختن] آنها نبود
(جاثیة-12) اللَّهُ الَّذِی سخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
خدا همان کسى است که دریا را به سود شما رام گردانید تا کشتیها در آن به فرمانش روان شوند و تا از فزون بخشى او [روزى خویش را] طلب نمایید و باشد که سپاس دارید
(حج-65) أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُم مَّا فِی الْأَرْضِ وَالْفُلْکَ تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَیُمْسِکُ السَّمَاء أَن تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ
آیا ندیدهاى که خدا آنچه را در زمین است به نفع شما رام گردانید و کشتیها در دریا به فرمان او روانند و آسمان را نگاه مىدارد تا [مبادا] بر زمین فرو افتد مگر به اذن خودش [باشد] در حقیقت خداوند نسبت به مردم سخت رئوف و مهربان است
(لقمان-20) أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًی وَلَا کِتَابٍ مُّنِیرٍ
آیا ندانسته اید که خدا آنچه را که در آسمانها و آنچه را که در زمین است مسخر شما ساخته و نعمتهاى ظاهر و باطن خود را بر شما تمام کرده است و برخى از مردم درباره خدا بى[آنکه] دانش و رهنمود و کتابى روشن [داشته باشند] به مجادله برمىخیزند
(جاثیة-13) وَسَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِّنْهُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لَّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
و آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمین است به سود شما رام کرد همه از اوست قطعا در این [امر] براى مردمى که مى اندیشند نشانه هایى است
سلام علیکم لطف عالی مستدام.