خدا دوست دارد
یکی ازعباراتی که در قران بایستی مورد توجه قرار گیرد عبارت « اللّهَ یُحِبُّ » یعنی « خدا دوست دارد » می باشد چرا که در عالم هستی ارزشی بالاتر از دوست داشتن خداوند وجود ندارد . با جستجو عبارت فوق در آیات قرآن ، به موارد ذیل می رسیم :
• إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ - وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ : خدا نیکوکاران ( یعنی کسانیکه اهل احسان و نیکی به دیگران هستند یا کسانیکه کارها را به نحو نیکو و احسن انجام میدهند ) را دوست دارد (مجموعا 5 مرتبه )
• إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ : خدا پرهیزکاران را دوست دارد ( 3 مرتبه)
• إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ : خدا عمل کنندگان به قسط و عدل را دوست دارد ( 3 مرتبه)
• إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ و یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ : خدا توبه کنندگان و پاکیزگان(کسانیکه بدنبال پاکی جسم و روح هستند) را دوست دارد( یک مرتبه)
• وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ : خداوند پاکان (از گناه و آلودگی) را دوست دارد ( یک مرتبه)
• وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ : خدا صبر کنندگان را دوست دارد ( یک مرتبه)
• إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ : خدا توکل کنندگان (کسانیکه خدا را موتر اصلی در امور میدانند ، امور را به او واگذار می کنند و از او کمک می خواهند) را دوست دارد ( یک بار)
• إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا ... : خدا کسانی راکه در راه او جهاد میکنند دوست دارد (یک بار)
• ... یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ ... : به زودی خدا گروهی را می آورد که آنان را دوست می دارد و آنان او را دوست دارند با مؤمنان فروتن و بر کافران سرفرازند در راه خدا جهاد می کنند و از سرزنش هیچ ملامتگری نمی ترسند (یک مرتبه)
• ... فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ … : از من (پیامبر) پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد (یک بار)
با دقت در موارد فوق الذکر نکات وسئوالاتی مطرح میشود از جمله اینکه آیا موارد فوق الذکر از باب ارائه مثال و نمونه است یا از باب تاکید است یا دلایل دیگری برای ذکر این گروه ها وجود داشته است یا چرا در موارد گفته شده ، برخی از گروه های مهم از قبیل مومنین ، صالحین ، نماز گزاران ، روزه داران و ... به چشم نمی خورد .
در پاسخ به این سئولات موارد ذیل قابل طرح است :
• مطابق آیات قرآن ایمان و عمل صالح دو امر لازم و ملزومند . ایمان یک لفظ کلی است که شامل همه فعالیتهای فکری ، نظری ، اعتقادی و تئوریک دین است و عمل صالح نیز یک لفظ کلی است که همه جنبه های عملی و اجرایی دین را دربر میگیرد . این دو عبارت بارها در قرآن تکرار شده ولی بدون شناخت مصادیق آنها عباراتی کلی و مبهم به شمار می آیند . موارد مطرح شده در آیات مورد نظر همگی از ثمرات ایمان و مصادیق عمل صالح است . اگر به فرض مثال در قرآن عبارت «خداوند صالحین یا مومنین را دوست دارد» می آمد به واسطه کلی بودن عبارت ، اطلاعات چندانی برای مخاطبین به همراه نداشت . بنابراین در آیات فوق ضمن اشاره به برخی مصادیق عمل صالح و گروه بندی مومنین فهم مطلب را ساده تر کرده است.
• در مورد برخی از اعمال مانند نماز ، روزه ، حج و ... که از دیگر مصادیق عمل صالح هستند میتوان گفت مادامی که این اعمال ماحصل و نتیجه ای از قبیل احسان و نیکوکاری ، تقوا ،قسط ، پاکی ، جهاد و ... نداشته باشند ، ارزشی نداشته و دوستی و محبت خدا را به همراه نخواهد داشت .
• با دقت در آیاتی که این عبارت در آن آمده به نوعی دسته بندی جزئی تر می رسیم . به عنوان مثال در متن آیه صحبت از انفاق یا عفو و گذشت است و در پایان آیه عبارت «خدا نیکوکاران را دوست دارد» آمده یعنی انفاق و عفو و گذشت در گروه احسان و نیکوکاری جای دارد . یا وفا کنندگان به عهد و پیمان در زمره متقین قرار داده شده اند .
• واضح است که انسانهایی که در بالاترین درجه کمال هستند از قبیل معصومین و انبیا و اوصیا ، همه ثمرات ایمان و مصادیق عمل صالح را دارا هستند و نمی توان آنها را در یک گروه خاص قرار داد اما بیشتر مومنین که در درجات پایینتر ایمان قرار دارند معمولا یک یا چند ویزگی برجسته دارند که بر اساس این ویژگیها ، میتوان آنها را گروه بندی کرد که این گروه بندی در قرآن به وضوح به چشم میخورد . این نوع دسته بندی در مورد رفتارهای منفی و افراد بد نیز در قرآن وجود دارد . حتی طبق شواهد موجود و دلایل عقلی ، این دسته بندیها در بهشت و جهنم نیز وجود خواهد داشت .
• آیات فوق بیانگر یک نکته بسیار مهم است ، اینکه حتی یک ویژگی ممتاز در اهل ایمان مانند احسان و نیکوکاری ، تقوا ، قسط ، صبر ، توکل ، پاکی و یا جهاد در راه خدا میتواند موجب جلب رحمت خداوند و دوستی ومحبت او شود و این امر بسیار امید بخش است و کار را برای ما آسان میکند .
آیات قران :
(بقرة-195) وَأَنفِقُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
و در راه خدا انفاق کنید و خود را با دست خود به هلاکت میفکنید و نیکی کنید که خدا نیکوکاران را دوست می دارد
(آل عمران-134) الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
همانان که در فراخی و تنگی انفاق می کنند و خشم خود را فرو می برند و از مردم در می گذرند و خداوند نکوکاران را دوست دارد
(آل عمران-148) فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
پس خداوند پاداش این دنیا و پاداش نیک آخرت را به آنان عطا کرد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد
(مائدة-13) فَبِمَا نَقْضِهِم مِّیثَاقَهُمْ لَعنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِیَةً یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُکِّرُواْ بِهِ وَلاَ تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَی خَآئِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنْهُمُ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
پس به [سزای ] پیمان شکستن شان لعنتشان کردیم و دلهایشان را سخت گردانیدیم [به طوری که] کلمات را از مواضع خود تحریف می کنند و بخشی از آنچه را بدان اندرز داده شده بودند به فراموشی سپردند و تو همواره بر خیانتی از آنان آگاه می شوی مگر [شماری ] اندک از ایشان [که خیانتکار نیستند] پس از آنان درگذر و چشم پوشی کن که خدا نیکوکاران را دوست می دارد
(مائدة-93) لَیْسَ عَلَی الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِیمَا طَعِمُواْ إِذَا مَا اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ ثُمَّ اتَّقَواْ وَّأَحْسَنُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
بر کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند گناهی در آنچه [قبلا] خوردهاند نیست در صورتی که تقوا پیشه کنند و ایمان بیاورند و کارهای شایسته کنند سپس تقوا پیشه کنند و ایمان بیاورند آنگاه تقوا پیشه کنند و احسان نمایند و خدا نیکوکاران را دوست می دارد
------------------------
(بقرة-222) وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًی فَاعْتَزِلُواْ النِّسَاء فِی الْمَحِیضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّی یَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ
از تو در باره عادت ماهانه [زنان] می پرسند بگو آن رنجی است پس هنگام عادت ماهانه از [آمیزش با] زنان کناره گیری کنید و به آنان نزدیک نشوید تا پاک شوند پس چون پاک شدند از همان جا که خدا به شما فرمان داده است با آنان آمیزش کنید خداوند توبه کاران و پاکیزگان را دوست می دارد
(توبة-108) لاَ تَقُمْ فِیهِ أَبَدًا لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَی التَّقْوَی مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِیهِ فِیهِ رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَن یَتَطَهَّرُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ
هرگز در آن جا مایست چرا که مسجدی که از روز نخستین بر پایه تقوا بنا شده سزاوارتر است که در آن [به نماز] ایستی [و] در آن مردانی اند که دوست دارند خود را پاک سازند و خدا کسانی را که خواهان پاکی اند دوست می دارد
------------------------
(آل عمران-31) قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
بگو اگر خدا را دوست دارید از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید و خداوند آمرزنده مهربان است
------------------------
(آل عمران-76) بَلَی مَنْ أَوْفَی بِعَهْدِهِ وَاتَّقَی فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
آری هر که به پیمان خود وفا کند و پرهیزگاری نماید بی تردید خداوند پرهیزگاران را دوست دارد
(توبة-4) إِلاَّ الَّذِینَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِکِینَ ثُمَّ لَمْ یَنقُصُوکُمْ شَیْئًا وَلَمْ یُظَاهِرُواْ عَلَیْکُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّواْ إِلَیْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَی مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
مگر آن مشرکانی که با آنان پیمان بسته اید و چیزی از [تعهدات خود نسبت به] شما فروگذار نکرده و کسی را بر ضد شما پشتیبانی ننمودهاند پس پیمان اینان را تا [پایان] مدتشان تمام کنید چرا که خدا پرهیزگاران را دوست دارد
(توبة-7) کَیْفَ یَکُونُ لِلْمُشْرِکِینَ عَهْدٌ عِندَ اللّهِ وَعِندَ رَسُولِهِ إِلاَّ الَّذِینَ عَاهَدتُّمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُواْ لَکُمْ فَاسْتَقِیمُواْ لَهُمْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
چگونه مشرکان را نزد خدا و نزد فرستاده او عهدی تواند بود مگر با کسانی که کنار مسجد الحرام پیمان بستهاید پس تا با شما [بر سر عهد] پایدارند با آنان پایدار باشید زیرا خدا پرهیزگاران را دوست می دارد
------------------------
(آل عمران-146) وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَکَانُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ
و چه بسیار پیامبرانی که همراه او توده های انبوه کارزار کردند و در برابر آنچه در راه خدا بدیشان رسید سستی نورزیدند و ناتوان نشدند و تسلیم [دشمن] نگردیدند و خداوند شکیبایان را دوست دارد
------------------------
(آل عمران-159) فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ
پس به [برکت] رحمت الهی با آنان نرمخو [و پرمهر] شدی و اگر تندخو و سختدل بودی قطعا از پیرامون تو پراکنده می شدند پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کار[ها] با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن زیرا خداوند توکل کنندگان را دوست می دارد
------------------------
(مائدة-42) سَمَّاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِن جَآؤُوکَ فَاحْکُم بَیْنَهُم أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَإِن تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَن یَضُرُّوکَ شَیْئًا وَإِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُم بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
پذیرا و شنوای دروغ هستند [و] بسیار مال حرام می خورند پس اگر نزد تو آمدند [یا] میان آنان داوری کن یا از ایشان روی برتاب و اگر از آنان روی برتابی هرگز زیانی به تو نخواهند رسانید و اگر داوری می کنی پس به عدالت در میانشان حکم کن که خداوند دادگران را دوست می دارد
(حجرات-9) وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَی الْأُخْرَی فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّی تَفِیءَ إِلَی أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
و اگر دو طایفه از مؤمنان با هم بجنگند میان آن دو را اصلاح دهید و اگر [باز] یکی از آن دو بر دیگری تعدی کرد با آن [طایفه ای ] که تعدی می کند بجنگید تا به فرمان خدا بازگردد پس اگر باز گشت میان آنها را دادگرانه سازش دهید و عدالت کنید که خدا دادگران را دوست می دارد
(ممتحنة-8) لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
[اما] خدا شما را از کسانی که در [کار] دین با شما نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکردهاند باز نمی دارد که با آنان نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید زیرا خدا دادگران را دوست می دارد
------------------------
(مائدة-54) یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ مَن یَرْتَدَّ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ ذَلِکَ فَضْلُ اللّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
ای کسانی که ایمان آوردهاید هر کس از شما از دین خود برگردد به زودی خدا گروهی [دیگر] را می آورد که آنان را دوست می دارد و آنان [نیز] او را دوست دارند [اینان] با مؤمنان فروتن [و] بر کافران سرفرازند در راه خدا جهاد می کنند و از سرزنش هیچ ملامتگری نمی ترسند این فضل خداست آن را به هر که بخواهد می دهد و خدا گشایشگر داناست
(صفّ-4) إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنیَانٌ مَّرْصُوصٌ
در حقیقت خدا دوست دارد کسانی را که در راه او صف در صف چنانکه گویی بنایی ریخته شده از سرباند جهاد می کنند
