صراط مستقیم
در قرآن سه عبارت «صراط» ، «سبیل» و «طریق» ، به معنی راه و روش آمده است که در این میان عبارت «صراط» که بیشتر با عبارت «مستقیم» همراه شده از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
«صراط» همه جا به صورت مفرد استفاده شده در حالیکه «سبیل» و «طریق» به صورت جمع نیز بکار گرفته شده است (سُبُل و طرائق). بنابراین «صراط مستقیم» تنها یک راه است در حالیکه «سبیل» میتواند راههای متعددی باشد .
عبارت «سبیل» هر گاه با عبارت «الله» همراه گردد به معنی راه منتهى به پاداش و رضای حق تعالی است. بنابراین «سبیل اللَّه» عبارت است از هر عمل نیکى که موجب تقرب به خداوند است مانند چهاد ، هجرت ، انفاق و ...
میتوان صراط را به یک مسیر اصلی و بزرگراه تشبیه کرد که مسیرهای فرعی و کوچکتر (سبیل) به آن ختم میشود.
به طور خلاصه «صراط مستقیم» درست ترین و صحیح ترین راه به سوی بهترین و عالیترین مقصد ممکن یعنی خداوند است .
ویژگیهای «صراط مستقیم» عبارتند از :
● درست ترین و صحیح ترین راه است
● راهی است که به عالی ترین مقصد ختم میشود
● مسیر سعادت ، خوشبختی و کمال انسان است
● خود خداوند و اولیای او همسفر انسان در این راه هستند
● راهی است سرشار از امنیت و آرامش
● راهی است سازگار و متناسب با فطرت انسان
● راهی است سرشار از مواهب و نعمت و زیبایی
● راهی است میانه و معتدل بدور از افراط و تفریط
● راهی است که رسیدن به مقصد در آن تضمین شده است.
● راهی است از ظلمت و گمراهی به سمت نور و هدایت
● راهی است پیوسته و همیشگی نه راهی منقطع و موقت
میتوان «صراط مستقیم» را به راهی تشبیه کرد که به شهری بسیار زیبا منتهی میشود بدیهی است که این سفر (مانند هر سفری) بدون سختی و ترک آسایش ممکن نمیشود با این حال مسیر سفر ایمن و سرشار از زیبایی ها ، دیدنیها و طعامهاست با همسفرانی خوب .
واضح است که برای رسین به یک شهر در ابتدا بایستی راه را پیدا کرد بنابراین پیدا کردن راه هم یک هدف و مقصد میانی به حساب می آید . به همین علت ما در نماز ، برای هدایت شدن به «صراط مستقیم» دعا می کنیم .
این امر نشان میدهد که نماز تنها یک وسیله و مقدمه برای هدایت انسان به «صراط مستقیم» است و ممکن است نمازگزارانی باشند که در «صراط مستقیم» نباشند.
در قرآن گاهی بجای «صراط مستقیم» از عبارات دیگری مانند «صِرَاطِ اللَّه» ، «صراط» ، «هُدًی مُّسْتَقِیم» ، «طَرِیقٍ مُّسْتَقِیم» ، «صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِید» ، «صِرَاطًا سَوِیًّا» ، «الصِّرَاطِ السَّوِیّ» ،« صِرَاطِ الْحَمِید» ، « سَوَاء الصِّرَاط» ، «طریق» و «الرُشد» استفاده شده است .
در قرآن پرستش ، بندگی و اطاعت خداوند «صراط مستقیم» نامیده شده و تمسک به خداوند ، ایمان به او ، پیروی از کتب و ادیان آسمانی و پیامبران الهی ، وسایل هدایت انسان به «صراط مستقیم» معرفی شده است .
همچنین «صراط مستقیم» راهی است که انسان را به سوی نعمتهای الهی هدایت میکند. البته نعمتی که با آن رضایت و خشنودی پروردگار حاصل شود و باعث گمراهی و تباهی انسان نشود .
بنابر این در جریان حرکت در «صراط مستقیم» ، انسان با اطاعت و بندگی خداوند به تدریج از نعمتهای الهی بهره مند شده و روز به روز بر رضایت و خشنودیش از خدا افزوده میشود . ضمن اینکه حرکت در این مسیر ، رضایت و خشنودی خداوند را نیز بدنبال دارد.
به علاوه «صراط مستقیم» ، راه رسیدن انسان به و رشد و کمال است.
با دقت در آیات قرآن می توان گفت مقصد اصلی «صراط مستقیم» ، خود خداوند است . یعنی «صراط مستقیم» انسان را به سوی خداوند که با ارزشترین ، با عظمت ترین و باشکوهترین واقعیت در عالم هستی است هدایت میکند.
در یکی از آیات مطلب متفاوتی ذکر شده :
(هود-56) ... إِنَّ رَبِّی عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ «به راستى پروردگار من بر صراط مستقیم است» .
روشن است که توصیفات ذکر شده برای «صراط مستقیم» ، از قبیل بندگی ، رسیدن به نعمت و رسیدن به رشد و کمال ، در مورد خداوند صدق نمی کند. در واقع معنی این آیه این است که کارهای خداوند همه صحیح و درست و بر پایه عقل ، حق و عدل است .
بنابراین مفهوم اصلی «صراط مستقیم» در مورد خداوند حرکت در مسیر درست و صحیح بر پایه عقل حق و عدل است ولی برای انسان «صراط مستقیم» مسیری است به سوی سعادت ، خوشبختی و کمال که از همه مسیرها بهتر ، صحیح تر ، با فطرت انسان سازگار تر ، معتدلتر ، پیوسته و دائمی باشد .
آیات :
صراط مستقیم پرستش و بندگی خداوند است:
(آل عمران-51) إِنَّ اللّهَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَـذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
در حقیقت خداوند پروردگار من و پروردگار شماست پس او را بپرستید [که ] راه راست این است
(مریم-36) وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
و در حقیقت خداست که پروردگار من و پروردگار شماست پس او را بپرستید این است راه راست
(یس-61) وَأَنْ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
و اینکه مرا بپرستید این است راه راست
(زخرف-64) إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
در حقیقت خداست که خود پروردگار من و پروردگار شماست پس او را بپرستید این است راه راست
(حجر-41) قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ
فرمود این راهى است راست [که] به سوى من [منتهى می شود]
=======================================
ایمان به خدا و تمسک به او :
(نساء-175) فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَاعْتَصَمُواْ بِهِ فَسَیُدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَفَضْلٍ وَیَهْدِیهِمْ إِلَیْهِ صِرَاطًا مُّسْتَقِیمًا
و اما کسانى که به خدا گرویدند و به او تمسک جستند به زودى [خدا] آنان را در جوار رحمت و فضلى از جانب خویش درآورد و ایشان را به سوى خود به راهى راست هدایت کند
(آل عمران-101) وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَی عَلَیْکُمْ آیَاتُ اللّهِ وَفِیکُمْ رَسُولُهُ وَمَن یَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و چگونه کفر می ورزید با اینکه آیات خدا بر شما خوانده می شود و پیامبر او میان شماست و هر کس به خدا تمسک جوید قطعا به راه راست هدایت شده است
==============================================
پیروی از دستورات الهی:
(زخرف-61) وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَاتَّبِعُونِ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ
و همانا آن نشانه اى براى [فهم] رستاخیز است پس زنهار در آن تردید مکن و از من پیروى کنید این است راه راست
=====================================
راه کسانیکه خدا به آنها نعمت بخشیده و از آنها خشنود است و گمراه نیستند :
(حمد-6) اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ (7) صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ
ما را به راه راست هدایت فرما-راه آنان که نعمت بخشیدی به آنان نه [راه] خشمگیرند و نه [راه] گمراهان
===========================================================
خداوند خود بر صراط مستقیم است :
(هود-56) إِنِّی تَوَکَّلْتُ عَلَی اللّهِ رَبِّی وَرَبِّکُم مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّ رَبِّی عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
در حقیقت من بر خدا پروردگار خودم و پروردگار شما توکل کردم هیچ جنبنده اى نیست مگر اینکه او مهار هستی اش را در دست دارد به راستى پروردگار من بر راه راست است
===============================
پیامبر بر صراط مستقیم است :
(یس-3) إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ (4) عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
که قطعا تو از [جمله] پیامبرانى بر راهى راست
(زخرف-43) فَاسْتَمْسِکْ بِالَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
پس به آنچه به سوى تو وحى شده است چنگ زن که تو بر راهى راست قرار دارى
===============================
پیامبر مردم را به صراط مستقیم فرا میخواند:
(مؤمنون-73) وَإِنَّکَ لَتَدْعُوهُمْ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و در حقیقت این تویى که جدا آنها را به راه راست می خوانى
(شورى-52) وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَکِن جَعَلْنَاهُ نُورًا نَّهْدِی بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ (53) صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ أَلَا إِلَی اللَّهِ تَصِیرُ الأمُورُ
وهمین گونه روحى از امر خودمان به سوى تو وحى کردیم تو نمی دانستى کتاب چیست و نه ایمان [کدام است] ولى آن را نورى گردانیدیم که هر که از بندگان خود را بخواهیم به وسیله آن راه می نماییم و به راستى که تو به خوبى به راه راست هدایت می کنى- راه همان خدایى که آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست هشدار که [همه] کارها به خدا بازمی گردد
================================================
عبارات معادل «صراط مستقیم» در قرآن :
(حج-67) لِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَکًا هُمْ نَاسِکُوهُ فَلَا یُنَازِعُنَّکَ فِی الْأَمْرِ وَادْعُ إِلَی رَبِّکَ إِنَّکَ لَعَلَی هُدًی مُّسْتَقِیمٍ
براى هر امتى مناسکى قرار دادیم که آنها بدان عمل می کنند پس نباید در این امر با تو به ستیزه برخیزند به راه پروردگارت دعوت کن زیرا تو بر راهى راست قرار دارى
(ابراهیم-1) الَر کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَی صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ
الف لام راء کتابى است که آن را به سوى تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکیها به سوى روشنایى بیرون آورى به سوى راه آن شکست ناپذیر ستوده
(مریم-43) یَا أَبَتِ إِنِّی قَدْ جَاءنِی مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ یَأْتِکَ فَاتَّبِعْنِی أَهْدِکَ صِرَاطًا سَوِیًّا
اى پدر به راستى مرا از دانش [وحى حقایقى به دست] آمده که تو را نیامده است پس از من پیروى کن تا تو را به راهى راست هدایت نمایم
(طه-135) قُلْ کُلٌّ مُّتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِیِّ وَمَنِ اهْتَدَی
بگو همه در انتظارند پس در انتظار باشید زودا که بدانید یاران راه راست کیانند و چه کسى راه یافته است
(حج-24) وَهُدُوا إِلَی الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَهُدُوا إِلَی صِرَاطِ الْحَمِیدِ
و به گفتار پاک هدایت می شوند و به سوى راه [خداى] ستوده هدایت می گردند
(مؤمنون-74) وَإِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّرَاطِ لَنَاکِبُونَ
و به راستى کسانى که به آخرت ایمان ندارند از راه [درست] سخت منحرفند
(سبأ-6) وَیَرَی الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِی أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ هُوَ الْحَقَّ وَیَهْدِی إِلَی صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ
و کسانى که از دانش بهره یافته اند می دانند که آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده حق است و به راه آن عزیز ستوده[صفات] راهبرى می کند
(ص-22) إِذْ دَخَلُوا عَلَی دَاوُودَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قَالُوا لَا تَخَفْ خَصْمَانِ بَغَی بَعْضُنَا عَلَی بَعْضٍ فَاحْکُم بَیْنَنَا بِالْحَقِّ وَلَا تُشْطِطْ وَاهْدِنَا إِلَی سَوَاء الصِّرَاطِ
وقتى [به طور ناگهانى] بر داوود درآمدند و او از آنان به هراس افتاد گفتند مترس [ما] دو مدعى [هستیم] که یکى از ما بر دیگرى تجاوز کرده پس میان ما به حق داورى کن و از حق دور مشو و ما را به راه راست راهبر باش
(نساء-168) إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَظَلَمُواْ لَمْ یَکُنِ اللّهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِیَهْدِیَهُمْ طَرِیقاً
کسانى که کفر ورزیدند و ستم کردند خدا بر آن نیست که آنان را بیامرزد و به راهى هدایت کند
(جن-16) وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاء غَدَقًا
و اگر [مردم] در راه درست پایدارى ورزند قطعا آب گوارایى بدیشان نوشانیم
(احقاف-30) قَالُوا یَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنزِلَ مِن بَعْدِ مُوسَی مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ وَإِلَی طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ
گفتند اى قوم ما ما کتابى را شنیدیم که بعد از موسى نازل شده [و] تصدیقکننده [کتابهاى] پیش از خود است و به سوى حق و به سوى راهى راست راهبرى می کند
(جن-2) یَهْدِی إِلَی الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَلَن نُّشْرِکَ بِرَبِّنَا أَحَدًا
[که] به راه راست هدایت می کند پس به آن ایمان آوردیم و هرگز کسى را شریک پروردگارمان قرار نخواهیم داد
(تکویر-28) لِمَن شَاء مِنکُمْ أَن یَسْتَقِیمَ
براى هر یک از شما که خواهد به راه راست رود
========================
مستقیم به معنی درست ، صحیح ، دقیق :
(اسراء-35) وَأَوْفُوا الْکَیْلَ إِذا کِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً
و چون پیمانه می کنید پیمانه را تمام دهید و با ترازوى درست بسنجید که این بهتر و خوش فرجام تر است
(شعراء-182) وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ
و با ترازوى درست بسنجید
============================
راه آسان :
(اعلى-8) وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَی
و براى تو آسانترین [راه] را فراهم می گردانیم
(لیل-7) فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَی
بزودى راه آسانى پیش پاى او خواهیم گذاشت
=====================
خدا هر کس را بخواهد به راه راست هدایت میکند :
(بقرة-142) سَیَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِی کَانُواْ عَلَیْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ یَهْدِی مَن یَشَاء إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
به زودى مردم کم خرد خواهند گفت چه چیز آنان را از قبله اى که بر آن بودند رویگردان کرد بگو مشرق و مغرب از آن خداست هر که را خواهد به راه راست هدایت می کند
(بقرة-213) کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلاَّ الَّذِینَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ فَهَدَی اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ یَهْدِی مَن یَشَاء إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
مردم امتى یگانه بودند پس خداوند پیامبران را نویدآور و بیم دهنده برانگیخت و با آنان کتاب [خود] را بحق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داورى کند و جز کسانى که [کتاب] به آنان داده شد پس از آنکه دلایل روشن براى آنان آمد به خاطر ستم [و حسدى] که میانشان بود [هیچ کس] در آن اختلاف نکرد پس خداوند آنان را که ایمان آورده بودند به توفیق خویش به حقیقت آنچه که در آن اختلاف داشتند هدایت کرد و خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت می کند
(مائدة-16) یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ وَیُخْرِجُهُم مِّنِ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
خدا هر که را از خشنودى او پیروى کند به وسیله آن [کتاب] به راه هاى سلامت رهنمون می شود و به توفیق خویش آنان را از تاریکیها به سوى روشنایى بیرون می برد و به راهى راست هدایتشان می کند
(انعام-39) وَالَّذِینَ کَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا صُمٌّ وَبُکْمٌ فِی الظُّلُمَاتِ مَن یَشَإِ اللّهُ یُضْلِلْهُ وَمَن یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و کسانى که آیات ما را دروغ پنداشتند در تاریکیها[ى کفر] کر و لالند هر که را خدا بخواهد گمراهش می گذارد و هر که را بخواهد بر راه راست قرارش می دهد
(ملک-22) أَفَمَن یَمْشِی مُکِبًّا عَلَی وَجْهِهِ أَهْدَی أَمَّن یَمْشِی سَوِیًّا عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
پس آیا آن کس که نگونسار راه می پیماید هدایت یافته تر است یا آن کس که ایستاده بر راه راست می رود
(انعام-87) وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَیْنَاهُمْ وَهَدَیْنَاهُمْ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و از پدران و فرزندان و برادرانشان برخى را [بر جهانیان برترى دادیم] و آنان را برگزیدیم و به راه راست راهنمایى کردیم
(انعام-161) قُلْ إِنَّنِی هَدَانِی رَبِّی إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ دِینًا قِیَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
بگو آرى پروردگارم مرا به راه راست هدایت کرده است دینى پایدار آیین ابراهیم حقگراى و او از مشرکان نبود
(یونس-25) وَاللّهُ یَدْعُو إِلَی دَارِ السَّلاَمِ وَیَهْدِی مَن یَشَاء إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و خدا [شما را] به سراى سلامت فرا می خواند و هر که را بخواهد به راه راست هدایت می کند
(نحل-121) شَاکِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
[و] نعمتهاى او را شکرگزار بود [خدا] او را برگزید و به راهى راست هدایتش کرد
(حج-54) وَلِیَعْلَمَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَیُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِینَ آمَنُوا إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و تا آنان که دانش یافته اند بدانند که این [قرآن] حق است [و] از جانب پروردگار توست و بدان ایمان آورند و دلهایشان براى او خاضع گردد و به راستى خداوند کسانى را که ایمان آورده اند به سوى راهى راست راهبر است
(نور-46) لَقَدْ أَنزَلْنَا آیَاتٍ مُّبَیِّنَاتٍ وَاللَّهُ یَهْدِی مَن یَشَاء إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
قطعا آیاتى روشنگر فرود آورده ایم و خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت می کند
==============================================
(نحل-76) وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً رَّجُلَیْنِ أَحَدُهُمَا أَبْکَمُ لاَ یَقْدِرُ عَلَی شَیْءٍ وَهُوَ کَلٌّ عَلَی مَوْلاهُ أَیْنَمَا یُوَجِّههُّ لاَ یَأْتِ بِخَیْرٍ هَلْ یَسْتَوِی هُوَ وَمَن یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
و خدا م ث لى [دیگر] می زند دو مردند که یکى از آنها لال است و هیچ کارى از او برنمی آید و او سربار خداوندگارش می باشد هر جا که او را می فرستد خیرى به همراه نمی آورد آیا او با کسى که به عدالت فرمان می دهد و خود بر راه راست است یکسان است
(ملک-22) أَفَمَن یَمْشِی مُکِبًّا عَلَی وَجْهِهِ أَهْدَی أَمَّن یَمْشِی سَوِیًّا عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
پس آیا آن کس که نگونسار راه می پیماید هدایت یافته تر است یا آن کس که ایستاده بر راه راست می رود
==========================================
(نساء-68) وَلَهَدَیْنَاهُمْ صِرَاطًا مُّسْتَقِیمًا
و قطعا آنان را به راهى راست هدایت می کردیم
(انعام-126) وَهَـذَا صِرَاطُ رَبِّکَ مُسْتَقِیمًا قَدْ فَصَّلْنَا الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ
و راه راست پروردگارت همین است ما آیات [خود] را براى گروهى که پند می گیرند به روشنى بیان نموده ایم
(انعام-153) وَأَنَّ هَـذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذَلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
و [بدانید] این است راه راست من پس از آن پیروى کنید و از راه ها[ى دیگر] که شما را از راه وى پراکنده می سازد پیروى مکنید اینهاست که [خدا] شما را به آن سفارش کرده است باشد که به تقوا گرایید
(اعراف-16) قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ
گفت پس به سبب آنکه مرا به بیراهه افکندى من هم براى [فریفتن] آنان حتما بر سر راه راست تو خواهم نشست
(صافات-118) وَهَدَیْنَاهُمَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ
و هر دو را به راه راست هدایت کردیم
(احقاف-30) قَالُوا یَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنزِلَ مِن بَعْدِ مُوسَی مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ وَإِلَی طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ
گفتند اى قوم ما ما کتابى را شنیدیم که بعد از موسى نازل شده [و] تصدیقکننده [کتابهاى] پیش از خود است و به سوى حق و به سوى راهى راست راهبرى می کند
(فتح-2) لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِکَ وَمَا تَأَخَّرَ وَیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَیَهْدِیَکَ صِرَاطًا مُّسْتَقِیمًا
تا خداوند از گناه گذشته و آینده تو درگذرد و نعمت خود را بر تو تمام گرداند و تو را به راهى راست هدایت کند
(فتح-20) وَعَدَکُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ کَثِیرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَکُمْ هَذِهِ وَکَفَّ أَیْدِیَ النَّاسِ عَنکُمْ وَلِتَکُونَ آیَةً لِّلْمُؤْمِنِینَ وَیَهْدِیَکُمْ صِرَاطًا مُّسْتَقِیمًا
و خدا به شما غنیمتهاى فراوان [دیگرى] وعده داده که به زودى آنها را خواهید گرفت و این [پیروزى] را براى شما پیش انداخت و دستهاى مردم را از شما کوتاه ساخت و تا براى مؤمنان نشانه اى باشد و شما را به راه راست هدایت کند
============================
طریق- طریقة - طرائق :
(نساء-169) إِلاَّ طَرِیقَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا وَکَانَ ذَلِکَ عَلَی اللّهِ یَسِیرًا
مگر راه جهنم که همیشه در آن جاودانند و این [کار] براى خدا آسان است
(طه-63) قَالُوا إِنْ هَذَانِ لَسَاحِرَانِ یُرِیدَانِ أَن یُخْرِجَاکُم مِّنْ أَرْضِکُم بِسِحْرِهِمَا وَیَذْهَبَا بِطَرِیقَتِکُمُ الْمُثْلَی
[فرعونیان] گفتند قطعا این دو تن ساحرند [و] می خواهند شما را با سحر خود از سرزمینتان بیرون کنند و آیین والاى شما را براندازند
(طه-77) وَلَقَدْ أَوْحَیْنَا إِلَی مُوسَی أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِی فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقًا فِی الْبَحْرِ یَبَسًا لَّا تَخَافُ دَرَکًا وَلَا تَخْشَی
و در حقیقت به موسى وحى کردیم که بندگانم را شبانه ببر و راهى خشک در دریا براى آنان باز کن که نه از فرارسیدن [دشمن] بترسى و نه [از غرقشدن] بیمناک باشى
(طه-104) نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ إِذْ یَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِیقَةً إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا یَوْمًا
ما داناتریم به آنچه می گویند آنگاه که نیکآیینترین آنان می گوید جز یک روز بیش نمانده اید
(مؤمنون-17) وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا کُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَافِلِینَ
و به راستى [ما] بالاى سر شما هفت راه [آسمانى] آفریدیم و از [کار] آفرینش غافل نبوده ایم
(جن-11) وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِکَ کُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا
و از میان ما برخى درستکارند و برخى غیر آن و ما فرقه هایى گوناگونیم
=========================================
سبیل و سبل :
(مائدة-16) یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ وَیُخْرِجُهُم مِّنِ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
خدا هر که را از خشنودى او پیروى کند به وسیله آن [کتاب] به راه هاى سلامت رهنمون می شود و به توفیق خویش آنان را از تاریکیها به سوى روشنایى بیرون می برد و به راهى راست هدایتشان می کند
(انعام-153) وَأَنَّ هَـذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذَلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
و [بدانید] این است راه راست من پس از آن پیروى کنید و از راه ها[ى دیگر] که شما را از راه وى پراکنده می سازد پیروى مکنید اینهاست که [خدا] شما را به آن سفارش کرده است باشد که به تقوا گرایید
(ابراهیم-12) وَمَا لَنَا أَلاَّ نَتَوَکَّلَ عَلَی اللّهِ وَقَدْ هَدَانَا سُبُلَنَا وَلَنَصْبِرَنَّ عَلَی مَا آذَیْتُمُونَا وَعَلَی اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ
و چرا بر خدا توکل نکنیم و حال آنکه ما را به راه هایمان رهبرى کرده است و البته ما بر آزارى که به ما رساندید شکیبایى خواهیم کرد و توکلکنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند
(نحل-15) وَأَلْقَی فِی الأَرْضِ رَوَاسِیَ أَن تَمِیدَ بِکُمْ وَأَنْهَارًا وَسُبُلاً لَّعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
و در زمین کوههایى استوار افکند تا شما را نجنباند و رودها و راهها [قرار داد] تا شما راه خود را پیدا کنید
(نحل-69) ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
سپس از همه میوه ها بخور و راههاى پروردگارت را فرمانبردارانه بپوى [آنگاه] از درون [شکم] آن شهدى که به رنگهاى گوناگون است بیرون می آید در آن براى مردم درمانى است راستى در این [زندگى زنبوران] براى مردمى که تفکر می کنند نشانه [قدرت الهى] است
(طه-53) الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَسَلَکَ لَکُمْ فِیهَا سُبُلًا وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّن نَّبَاتٍ شَتَّی
همان کسى که زمین را برایتان گهواره اى ساخت و براى شما در آن راهها ترسیم کرد و از آسمان آبى فرود آورد پس به وسیله آن رستنیهاى گوناگون جفت جفت بیرون آوردیم
(انبیاء-31) وَجَعَلْنَا فِی الْأَرْضِ رَوَاسِیَ أَن تَمِیدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِیهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ
و در زمین کوههایى استوار نهادیم تا مبادا [زمین] آنان [=مردم] را بجنباند و در آن راههایى فراخ پدید آوردیم باشد که راه یابند
(عنکبوت-69) وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ
و کسانى که در راه ما کوشیده اند به یقین راه هاى خود را بر آنان می نماییم و در حقیقت خدا با نیکوکاران است
(زخرف-10) الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَجَعَلَ لَکُمْ فِیهَا سُبُلًا لَّعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
همان کسى که این زمین را براى شما گهواره اى گردانید و براى شما در آن راهها نهاد باشد که راه یابید
(نوح-20) لِتَسْلُکُوا مِنْهَا سُبُلًا فِجَاجًا
تا در راههاى فراخ آن بروید
=========================
(بقرة-190) وَقَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبِّ الْمُعْتَدِینَ
و در راه خدا با کسانى که با شما می جنگند بجنگید ولى از اندازه درنگذرید زیرا خداوند تجاوزکاران را دوست نمی دارد
(بقرة-195) وَأَنفِقُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
و در راه خدا انفاق کنید و خود را با دست خود به هلاکت میفکنید و نیکى کنید که خدا نیکوکاران را دوست می دارد
(بقرة-273) لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ ضَرْبًا فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ
[ این صدقات ] برای آن [ دسته از ] نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند ، و نمی توانند [ برای تأمین هزینه زندگی ] در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتن داری ، فرد بی اطلاع ، آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار ، [ چیزی ] از مردم نمی خواهند. و هر مالی [ به آنان ] انفاق کنید ، قطعاً خدا از آن آگاه است.
(آل عمران-146) وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَکَانُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ
و چه بسیار پیامبرانى که همراه او توده هاى انبوه کارزار کردند و در برابر آنچه در راه خدا بدیشان رسید سستى نورزیدند و ناتوان نشدند و تسلیم [دشمن] نگردیدند و خداوند شکیبایان را دوست دارد
(نساء-89) وَدُّواْ لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُواْ فَتَکُونُونَ سَوَاء فَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِیَاء حَتَّی یُهَاجِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِیًّا وَلاَ نَصِیرًا
همان گونه که خودشان کافر شده اند آرزو دارند [که شما نیز] کافر شوید تا با هم برابر باشید پس زنهار از میان ایشان براى خود دوستانى اختیار مکنید تا آنکه در راه خدا هجرت کنند پس اگر روى برتافتند هر کجا آنان را یافتید به اسارت بگیرید و بکشیدشان و از ایشان یار و یاورى براى خود مگیرید
(نساء-94) یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَتَبَیَّنُواْ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ کَثِیرَةٌ کَذَلِکَ کُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُواْ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا
اى کسانى که ایمان آورده اید چون در راه خدا سفر می کنید [خوب] رسیدگى کنید و به کسى که نزد شما [اظهار] اسلام می کند مگویید تو مؤمن نیستى [تا بدین بهانه] متاع زندگى دنیا را بجویید چرا که غنیمتهاى فراوان نزد خداست قبلا خودتان [نیز] همین گونه بودید و خدا بر شما منت نهاد پس خوب رسیدگى کنید که خدا همواره به آنچه انجام می دهید آگاه است
(اعراف-146) سَأَصْرِفُ عَنْ آیَاتِیَ الَّذِینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَإِن یَرَوْاْ کُلَّ آیَةٍ لاَّ یُؤْمِنُواْ بِهَا وَإِن یَرَوْاْ سَبِیلَ الرُّشْدِ لاَ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلاً وَإِن یَرَوْاْ سَبِیلَ الْغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلاً ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا وَکَانُواْ عَنْهَا غَافِلِینَ
به زودى کسانى را که در زمین بناحق تکبر می ورزند از آیاتم رویگردان سازم [به طورى که] اگر هر نشانه اى را [از قدرت من] بنگرند بدان ایمان نیاورند و اگر راه صواب را ببینند آن را برنگزینند و اگر راه گمراهى را ببینند آن را راه خود قرار دهند این بدان سبب است که آنان آیات ما را دروغ انگاشته و غفلت ورزیدند
(انفال-74) وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ آوَواْ وَّنَصَرُواْ أُولَـئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ
و کسانى که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا به جهاد پرداخته و کسانى که [مهاجران را] پناه داده و یارى کرده اند آنان همان مؤمنان واقعی اند براى آنان بخشایش و روزى شایسته اى خواهد بود
(یوسف-108) قُلْ هَـذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَی اللّهِ عَلَی بَصِیرَةٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِی وَسُبْحَانَ اللّهِ وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ
بگو این است راه من که من و هر کس پیروی ام کرد با بینایى به سوى خدا دعوت می کنیم و منزه است خدا و من از مشرکان نیستم
(ابراهیم-30) وَجَعَلُواْ لِلّهِ أَندَادًا لِّیُضِلُّواْ عَن سَبِیلِهِ قُلْ تَمَتَّعُواْ فَإِنَّ مَصِیرَکُمْ إِلَی النَّارِ
و براى خدا مانندهایى قرار دادند تا [مردم را] از راه او گمراه کنند بگو برخوردار شوید که قطعا بازگشت شما به سوى آتش است
