قران العظیم

نقطه ایده آل برای انسان حالتی است که تمام نیازهای فطری انسان به نحو کامل تامین شود . بدیهی است که در دنیا رسیدن به نقطه ایده آل امکانپذیر نیست . با این حال شناخت نقطه ایده آل و حرکت به سمت آن در واقع همان مفهوم هدایت و صراط مستقیم بوده و باعث میشود انسان در زندگی دنیا بیشترین حد ممکن از آرامش و رضایت را بدست آورد و با سرعت و  آسانی بیشتر به سمت نقطه اصلی در آخرت حرکت کند .

البته طبق روایت در آستانه پایان دنیا انسان برای یک دوره کوتاه به یک زندگی شبیه به ایده آل میرسد ولی به واسطه محدودیتهای حیات دنیایی این دوره نیز به پایان میرسد.

هستی یک رابطه دو طرفه بین خداوند و سایر مخلوقات از جمله انسان است . بنابر این تامین نیازهای انسان به تنهایی نمی تواند حالت ایده آل باشد بلکه در حالت ایده آل بایستی تمامی اهداف مورد نظر خداوند از خلقت نیز تحقق پیدا کند.

در قرآن هدف اصلی از خلقت انس و جن ، بندگی خدا معرفی شده است . این هدف در واقع مهمترین خواسته خداوند و موجب رضایت اوست .

بنابراین نقطه ایده آل در  رابطه انسان با خداوند حالتی است که خداوند به اوج رضایت از انسان برسد و انسان به اوج رضایت از خداوند برسد (از آفریده شدنش توسط پروردگار راضی و خشنود باشد) .

در بعضی روایات به این نکته اشاره شده که زمانی خدا از انسان راضی میشود که انسان از خدا راضی شود .

در حیات دنیایی رضایت دو طرفه بین خداوند و انسان فقط برای معدودی از انسانها که مصداق نفس مطمئنه هستند محقق می شود . البته این افراد هم ، در دنیا به همه نیازهای خود نمی رسند و فقط به وعده های الهی یقین پیدا میکنند و  به رضایت  و آرامش میرسند و لزوما به آسایش نمی رسند.

 

بطور کلی نیازهای انسان عبارتند از :

  ●  نیازهای مادی مانند خوراک و پوشاک و ....

  ●  رسیدن به آرامش

  ●  بدست آوردن شادی و نشاط

  ●  احساس اوج رضایت از زندگی

  ●  رسیدن به اوج لذت

  ●  زندگی پایدار و جاودانگی

  ●  زندگی همراه با آسایش و بدون رنج و سختی

  ●  رهایی از پیری و فرسودگی

  ●  رهایی از آزار و اذیت دیگران

  ●  زندگی اجتماعی در سایه داشتن خانواده و ارتباط با دیگران

  ●  وجود هیجان و تازگی در زندگی

  ●  تامین نیاز فطری پرستش

 

طبق ایات قرآن در آخرت پس از طی مراحل سخت و متعدد اکثریت انسانها وارد بهشت میشوند .

 با مراجعه به  آیاتی که در مورد توصیف نعمتهای الهی در بهشت است می توان دید که تمام نیازهای انسان در بهشت محقق شده و در نتیجه انسان به حدکثر رضایت از زندگی میرسد. در این حالت چون پرستش هم یک نیاز فطری مهم برای انسان است برای بر آورده شدن این نیاز انسانها از جان و دل به بندگی خداوند می پردازند و بدین ترتیب رضایت خداوند از انسان نیز محقق می شود .

 

در قرآن آیاتی وجود دارد که با بیان ساده ای وحدانیت خدا را اثبات کرده و وجود خدایان متعدد را امری غیر منطقی و غیر عقلی معرفی میکند .

طبق آیات قرآن اگر در عالم خدایان متعددی وجود میداشت :

● هر یک از این خدایان براى گسترش قلمرو حکومت خود و تلاش میکردند و  این امر سبب درگیری و نزاع بین آنها میشد که در این صورت  آسمان و زمین نظم نمى ‏یافت و پایدار نمى ‏ماند و هر چه در آنها بود تباه مى ‏شد و این در حالیست که جهان هستی میلیاردها سال است با نظم و ترتیب برقرار و پا برجاست .

● هر یک از خدایان سعى مى‏کردند راهى برای برتری و تسلط بر صاحب عرش (خداوند بزرگ ) پیدا کنند و حکومت و فرمانروایی عالم هستی را از او بگیرند.

● هر یک از این خدایان مخلوقات خاص خود را تدبیر و اداره میکردند و طبعا هر بخشى از عالم با نظام خاصى اداره مى‏ شد و این در حالیست که  نظام واحدی بر جهان هستی حاکم است .

آیات :

(انبیاء-22) لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ

اگر در آنها [=زمین و آسمان] جز خدا خدایانى [دیگر] وجود داشت قطعا [زمین و آسمان] تباه می شد پس منزه است خدا پروردگار عرش از آنچه وصف می کنند

(اسراء-42) قُل لَّوْ کَانَ مَعَهُ آلِهَةٌ کَمَا یَقُولُونَ إِذًا لاَّبْتَغَوْاْ إِلَی ذِی الْعَرْشِ سَبِیلاً

بگو اگر چنانکه می گویند با او خدایانى [دیگر] بود در آن صورت حتما در صدد جستن راهى به سوى [خداوند] صاحب عرش برمی آمدند

(مؤمنون-91) مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِن وَلَدٍ وَمَا کَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَهٍ إِذًا لَّذَهَبَ کُلُّ إِلَهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ

خدا فرزندى اختیار نکرده و با او معبودى [دیگر] نیست و اگر جز این بودقطعا هر خدایى آنچه را آفریده [بود] باخود می برد و حتما بعضى از آنان بر بعضى دیگر تفوق می جستند منزه است خدا از آنچه وصف می کنند

(نحل-61) وَلَوْ یُؤَاخِذُ اللّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَکَ عَلَیْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلَکِن یُؤَخِّرُهُمْ إلَی أَجَلٍ مُّسَمًّی فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ یَسْتَقْدِمُونَ

و اگر خداوند مردم را به [سزاى] ستمشان مؤاخذه می کرد جنبنده اى بر روى زمین باقى نمی گذاشت لیکن [کیفر] آنان را تا وقتى معین تاخیر می اندازد و چون اجلشان فرا رسد ساعتى آن را پس و پیش نمی توانند افکنند

 (کهف-58) وَرَبُّکَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ لَوْ یُؤَاخِذُهُم بِمَا کَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ بَل لَّهُم مَّوْعِدٌ لَّن یَجِدُوا مِن دُونِهِ مَوْئِلًا

و پروردگار تو آمرزنده [و] صاحب رحمت است اگر به [جرم] آنچه مرتکب شده اند آنها را مؤاخذه می کرد قطعا در عذاب آنان تعجیل می نمود [ولى چنین نمى کند] بلکه براى آنها سر رسیدى است که هرگز از برابر آن راه گریزى نمی یابند

 (فاطر-45) وَلَوْ یُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا کَسَبُوا مَا تَرَکَ عَلَی ظَهْرِهَا مِن دَابَّةٍ وَلَکِن یُؤَخِّرُهُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَمًّی فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ کَانَ بِعِبَادِهِ بَصِیرًا

و اگر خدا مردم را به [سزاى] آنچه انجام داده اند مؤاخذه می کرد هیچ جنبنده اى را بر پشت زمین باقى نمی گذاشت ولى تا مدتى معین مهلتشان می دهد و چون اجلشان فرا رسد خدا به [کار] بندگانش بیناست

واژه «فتنة» از ریشه «فَتن» در اصل به معنى قرار دادن طلا در آتش براى ظاهر شدن میزانِ خلوصِ آن است و به گفته بعضى گذاشتن طلا در آتش براى خالص شدن و جدا کردن ناخالصى هاست.

واژه «فتنة» و مشتقات آن در قرآن مجید ده ها بار تکرار شده و در معانى مختلف ذیل به کار رفته است:

 ● آزمایش ، امتحان ، وسیله آزمایش ، میدان آزمایش ، آزموده شدن ، آزمودن

● آشوب ، بلوا ، جنجال ، شورش ، غائله ، اغتشاش ، هرج و مرج

● آزار و اذیت

● کیفر و عذاب

● بلا و گرفتاری

● گمراه کردن ، منصرف کردن ، فریب دادن

● شرک ، کفر ، ارتداد

● عذر و بهانه

بیشترین کاربرد فتنة و مشتقات آن در قرآن مربوط به معنی اول یعنی آزمودن و آزمایش (به خصوص آزمایش الهی ) و در رتبه بعد به معنی برپایی آشوب و بلوا است.

در اصطلاح رایج بین مردم و همچنین در منابع روایی فتنه بیشتر به معنی آشوب و بلوایی است که برخی مردم بر پا میکنند .

همانطوریکه برای آزمودن یا خالص کردن طلا نیاز به آتش است هر نوع آزمون و آزمایشی هم به طور قطع و یقین همراه با سختی و گرفتاری خواهد بود مانند فرزند و مال دنیا که خداوند آنها را فتنه (وسیله آزمایش) معرفی کرده که با همه مزیتهایی که دارند ، خالی ازگرفتاری و سختی نیستند .

البته سایر معانی فتنة نیز به نحوی به مفهوم آزمایش مربوط میگردد. به عنوان مثال آشوب و بلوایی که توسط برخی به راه می افتد یا بلا و گرفتاری که انسان به آن دچار میشود ، یا آزار و اذیت  مردم ، همواره برای برخی ، وسیله و میدان آزمایش است .

به طور کلی می توان گفت هر آزمایش و آزمونی همراه با سختی و گرفتاری و هر گرفتاری و سختی نوعی آزمایش و امتحان است.

در بعضی موارد ممکن است فتنة چند معنی از معانی فوق را با هم داشته باشد . به عنوان مثال آشوب های اجتماعی ممکن است برای برخی افراد آزمون و امتحان باشد ، برای برخی بلا و گرفتاری یا کیفر و عذاب باشد یا باعث آزار و اذیت برخی گردد یا موجب انحراف برخی دیگر شود.

در قرآن فتنه ای که توسط مردم برپا میشود مورد مزمت قرار گرفته و از آن نهی شده و آنرا بالاتر از قتل معرفی کرده چرا که فتنه مانند آتش است که خشک و تر را با هم میسوزاند و خسارات جبران ناپذیری برای اجتماع به همراه دارد و جان و مال مردم را تهدید میکند.

فتنه ای که توسط مردم برپا میشود هر چند برای گروه اندکی ممکن است آزمایش باشد ولی برای اکثریت مردم ، بلا و گرفتاری بوده و موجب انحراف و فریب مردم میشود.

بنابر این انسان وظیفه دارد با توصیه مردم به پیروی از حق و دعوت به صبر و آرامش و امر به معروف و نهی از منکر ، در حد توان از برپایی فتنه و آشوب جلو گیری کند و در صورت برپایی فتنه  ، در حد توان و امکانات با آن مقابله کند و اگر نتواند از آن دوری کند.

واضح و روشن است برای اینکه انسان بتواند از فتنه ها جان سالم بدر برد اولین و مهمترین قدم شناخت و تشخیص فتنه است . برای اینکار انسان باید دانش و بینش اجتماعی بالایی داشته باشد یا با افرادی که این ویژگی را دارا هستند در ارتباط باشد .

طبق آیات قران انسان بایستی دعا کند در فتنه ظالمان و کافران درگیر نشود و وسیله آزمایش برای آنها قرار نگیرد.

 

آیات :

 

●  در خصوص فعالیتهای اقتصادی در قرآن عباراتی چون  «تجارة» ، «بیع» ، «ربا» و مفاهیمی چون خرید و فروش ، در ارتباطی تنگاتنگ در آیات متعددی آورده شده است.

●  بیع در لغت به معنی خرید و فروش است ولی در واقع هر نوع داد و ستد ومعامله را شامل میشود و احکام فقهی و قوانین حقوقی بسیاری در این زمینه وجود دارد.

●  تجارت یعنی خرید و فروش کالا به قصد سود بردن که بیشتر به عنوان یک شغل و حرفه شناخته شده است .

٭  تجارت یکی از شاخه ها و زیر مجمو عه های بیع است (تجارت نوعی داد و ستد است ) .

٭  تجارت در روایات از برترین و با برکت‌ ترین حرفه‌ها شمرده شده است.

●  داد و ستد صحیح صحیح و مشروع ، فعالیت اقتصادی است که که همه طرفین آن سود میبرند و ضرر و زیانی را متوجه خریدار یا فروشنده یا دیگران نمیکند . بنابراین در داد و ستد  اگر ضرری متوجه خریدار یا فروشنده یا حتی عامه مردم یا منافع عمومی شود ، این دادو ستد فعالیت اقتصادی سالمی نخواهد بود .

●  ربا در لغت به معنی زیاد شدن ، افزایش پیدا کردن ، رشد و نمو است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است .

٭  ربا نیز نوعی داد و ستد است ولی از نظر ادیان الهی ممنوع و حرام است.

٭  در خصوص معنی اصطلاحی ربا ، تعریفی در قرآن نیامده است که شاید دلیل اصلی آن این باشد که ربا یک فعل شناخته شده در بین مردم و در ادیان قبل از اسلام مانند یهود و مسیحیت بوده است و بنابراین نیازی نبوده که آن را تعریف کند .به عنوان مثال در قرآن قوم یهود را به ربا خواری معرفی می کند و ذکر میکند که آنها از ربا خواری نهی شده بودند .

٭  علت اصلی حرام بودن ربا این است که ربا یک فعالیت اقتصادی ناسالم است چرا که در این نوع داد و ستد فرد قرض دهنده  سود میبرد و قرض گیرنده که از روی ناچاری و برای تامین مخارج ضروریش مجبور به قرض گرفتن شده ضرر میکند .

٭  واضح است که اگر شخص برای کاری که منافع اقتصادی دارد از کسی وامی بگیرد و بخشی از سود حاصله را به وام دهنده بدهد یا  وام دهنده بخشی از سود را درخواست کند و این کار بر اساس انصاف و رضایت طرفین باشد دیگر مصداق ربا نخواهد بود.

٭  طبق آیات قرآن و روایات ، ربا به شدت نهی شده و ربا خواری جنگ با خدا معرفی شده و عذابهای سختی در انتظار ربا خواران در دنیا و آخرت است.

●  طبق آیات قرآن تفاوت اساسی بین بیع و ربا وجود دارد .

●  در قرآن به طور کلی داد و ستد حلال و ربا حرام شمرده شده است .

●  طبق آیات قران داد و ستد و معامله صحیح و شرعی بایستی چند مشخصه اصلی داشته باشد :

٭  ویژگی اول نبودن ربا در داد و ستد و تجارت است .

٭  ویژگی دوم رضایت قلبی طرفین معامله است.

٭  ویژگی سوم این است که  در داد و ستد و تجارت ، مورد معامله بایستی دقیقا برای طرفین معلوم و روشن باشد.

٭  ویژگی چهارم این است که داد و ستد ضرری را متوجه فروشنده یا خریدار یا دیگران نکند .

٭ همانطور که برای خرید و فروش کالا ترازو ، پیمانه یا  وسیله توزین مناسب از ضروریات است در هر نوع داد و ستد و معامله ای بایستی میزان و مبنایی برای تشخیص معادل بودن مورد معامله و قیمت پرداخت شده وجود داشته باشد .

٭ کم فروشی در خرید و فروش و به طور کلی در معاملات و داد و ستدها ممنوع و حرام است.

٭  در معاملات مدتدار باید تمام جزئیات بر اساس حق و عدالت در قالب قرار داد نوشته شود و دو شاهد نیز لازم است.

٭  در خرید و فروشهای معمول روزانه نوشتن قرارداد و حضور شاهد نیاز نیست .

٭  واضح و روشن است که خرید و فروش کالاهایی چون شراب ، الات قمار ، گوشت خوک و ... که برای مردم مضر است باطل و حرام است.

 

●  از نظر قرآن تجارت و داد و ستد نباید باعث غفلت انسان از یاد خدا شود.

●   بهترین تجارت و داد و ستد خریدن آخرت به بهای دنیاست و بدترین تجارت و داد و ستد فروختن آخرت به بهای دنیا است.

●   در روز قیامت امکان داد و ستد و معامله وجود ندارد.

آیات :