اقتصاد از منظر قرآن
● در خصوص فعالیتهای اقتصادی در قرآن عباراتی چون «تجارة» ، «بیع» ، «ربا» و مفاهیمی چون خرید و فروش ، در ارتباطی تنگاتنگ در آیات متعددی آورده شده است.
● بیع در لغت به معنی خرید و فروش است ولی در واقع هر نوع داد و ستد ومعامله را شامل میشود و احکام فقهی و قوانین حقوقی بسیاری در این زمینه وجود دارد.
● تجارت یعنی خرید و فروش کالا به قصد سود بردن که بیشتر به عنوان یک شغل و حرفه شناخته شده است .
٭ تجارت یکی از شاخه ها و زیر مجمو عه های بیع است (تجارت نوعی داد و ستد است ) .
٭ تجارت در روایات از برترین و با برکت ترین حرفه‌ها شمرده شده است.
● داد و ستد صحیح صحیح و مشروع ، فعالیت اقتصادی است که که همه طرفین آن سود میبرند و ضرر و زیانی را متوجه خریدار یا فروشنده یا دیگران نمیکند . بنابراین در داد و ستد اگر ضرری متوجه خریدار یا فروشنده یا حتی عامه مردم یا منافع عمومی شود ، این دادو ستد فعالیت اقتصادی سالمی نخواهد بود .
● ربا در لغت به معنی زیاد شدن ، افزایش پیدا کردن ، رشد و نمو است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است .
٭ ربا نیز نوعی داد و ستد است ولی از نظر ادیان الهی ممنوع و حرام است.
٭ در خصوص معنی اصطلاحی ربا ، تعریفی در قرآن نیامده است که شاید دلیل اصلی آن این باشد که ربا یک فعل شناخته شده در بین مردم و در ادیان قبل از اسلام مانند یهود و مسیحیت بوده است و بنابراین نیازی نبوده که آن را تعریف کند .به عنوان مثال در قرآن قوم یهود را به ربا خواری معرفی می کند و ذکر میکند که آنها از ربا خواری نهی شده بودند .
٭ علت اصلی حرام بودن ربا این است که ربا یک فعالیت اقتصادی ناسالم است چرا که در این نوع داد و ستد فرد قرض دهنده سود میبرد و قرض گیرنده که از روی ناچاری و برای تامین مخارج ضروریش مجبور به قرض گرفتن شده ضرر میکند .
٭ واضح است که اگر شخص برای کاری که منافع اقتصادی دارد از کسی وامی بگیرد و بخشی از سود حاصله را به وام دهنده بدهد یا وام دهنده بخشی از سود را درخواست کند و این کار بر اساس انصاف و رضایت طرفین باشد دیگر مصداق ربا نخواهد بود.
٭ طبق آیات قرآن و روایات ، ربا به شدت نهی شده و ربا خواری جنگ با خدا معرفی شده و عذابهای سختی در انتظار ربا خواران در دنیا و آخرت است.
● طبق آیات قرآن تفاوت اساسی بین بیع و ربا وجود دارد .
● در قرآن به طور کلی داد و ستد حلال و ربا حرام شمرده شده است .
● طبق آیات قران داد و ستد و معامله صحیح و شرعی بایستی چند مشخصه اصلی داشته باشد :
٭ ویژگی اول نبودن ربا در داد و ستد و تجارت است .
٭ ویژگی دوم رضایت قلبی طرفین معامله است.
٭ ویژگی سوم این است که در داد و ستد و تجارت ، مورد معامله بایستی دقیقا برای طرفین معلوم و روشن باشد.
٭ ویژگی چهارم این است که داد و ستد ضرری را متوجه فروشنده یا خریدار یا دیگران نکند .
٭ همانطور که برای خرید و فروش کالا ترازو ، پیمانه یا وسیله توزین مناسب از ضروریات است در هر نوع داد و ستد و معامله ای بایستی میزان و مبنایی برای تشخیص معادل بودن مورد معامله و قیمت پرداخت شده وجود داشته باشد .
٭ کم فروشی در خرید و فروش و به طور کلی در معاملات و داد و ستدها ممنوع و حرام است.
٭ در معاملات مدتدار باید تمام جزئیات بر اساس حق و عدالت در قالب قرار داد نوشته شود و دو شاهد نیز لازم است.
٭ در خرید و فروشهای معمول روزانه نوشتن قرارداد و حضور شاهد نیاز نیست .
٭ واضح و روشن است که خرید و فروش کالاهایی چون شراب ، الات قمار ، گوشت خوک و ... که برای مردم مضر است باطل و حرام است.
● از نظر قرآن تجارت و داد و ستد نباید باعث غفلت انسان از یاد خدا شود.
● بهترین تجارت و داد و ستد خریدن آخرت به بهای دنیاست و بدترین تجارت و داد و ستد فروختن آخرت به بهای دنیا است.
● در روز قیامت امکان داد و ستد و معامله وجود ندارد.
آیات :
